TEKNOLOJIA

Athari mbaya za mitandao ya kijamii kwa watoto na mabarobaro

Sote tunakumbuka namna ambavyo, katika miaka iliyopita, tulikuwa tukisikia zauti zilizojaa furaha za watoto wakicheza mitaani. Watoto wakiwa na nyuso zenye bashasha na msisimko mkubwa walikuwa wakikimbizana huku na kule wakicheza michezo mbali mbali. Lakini katika zama zetu hizi, ongezeko la kasi la teknolojia za kisasa ni jambo ambalo limepeplekea kupungua kwa kiasi kikubwa harakati hizo za watoto wakicheza nje ya nyumba zao ambapo miili yao ilikuwa ikipata mazoezi na kuwa na afya bora.  Ulimwengu wa leo ni wa kimashine na umezungukwa na teknolojia mpya za kisasa na hivyo kuwapokonya watoto zile lahadha tulizokuwa nazo miaka ya nyuma ambapo watoto walitumia wakati wao wa mapumziko wakiwa katika viwanja vya mitaa wakicheza michezo kama vile mpira, kukimbizana n.k.  Kutokana na kuibuka anuai ya teknolojia za michezo ya kisasa ya kikompyuta, watoto wa leo hufadhilisha zaidi kupitisha wakati wao wakiwa mbele ya kompyuta au kutumia vyombo mbali mbali vya kidijitali. Watoto hawa huinukia na kuishi katika mazingira ya kintaneti kuliko wakati mwingine wowote, na hivyo tunaweza kuwaita watoto wa zama hizi kuwa ni kizazi cha intaneti.

Pamoja na kuwa hatuwezi kupinga kuwepo faida nyingi za teknolojia za kisasa na intaneti katika kurahisisha maisha na mawailisano ya wanadamu, lakini hatupaswi kutekwa na teknolojia hizo.

Tunapaswa kuwa waangalifu na tusiache hizo teknolojia za kisasa za habari na mawailisnao ziharibu dafina ya maadili bora, mahaba ya kifamilia na mahusiano mema ya mwanadamu. Yamkini mwanzoni ikawa ni ajabu kwetu kuona mtoto wa miaka miwili au minne akivutiwa na suhula za kisasa za mawasiliano. Tunaona namna watoto wenye umri wa chini wanavyotumia teknolojia hizi kirahisi. Hatua kwa hatua tunafahamu ukweli kuwa teknolojia mpya za kisasa ni kati ya bidhaa zinazopendwa zaidi na watoto wa leo.

Kutokana na kuwepo wakati wa mapumziko baada ya shule, tunaona watoto wakiwa wametekwa na teknolojia za kisasa. Wao hupitisha wakati wao mwingi wakicheza michezo ya kidijitali huku wakivutiwa na utumizi wa intaneti. Hali kadhalika mabarobaro nao hutumia intaneti na mitandao ya kijamii kama njia ya kustarehe na kuwa na uhusiano na wenzao.

Ingawa mabarobaro hupata na kuimarisha maarifa na elimu yao kupitia intaneti  sambamba na kuzijua staarabu na tamaduni mbali mbali kutokana na kutokuwepo mipaka ya kijiografia katika intaneti, lakini utumizi usio sahihi wa teknolojia ya habari na mawasiliano au technohama huwa na matokeo mabaya na hatari sana. Ukweli ni kuwa katika dunia yetu ya leo, intaneti imeweza kujipenyeza katika nyumba zetu na katika maisha binafsi na kuwa na taathira isiyoweza kuaminika katika thamani na itikadi za wanaoitumia.

Kutokana na mvuto maalumu, mitandoa ya kijamii hupelekea watumizi kumalizia muda wao mwingi katika kompyuta au  chochote kilichounganishwa na intaneti kama vile simu za mkononi. Sifa maalumu ya mitandao hii ya kijamii ni kuwa ni mipana na iliyo na suhula na uwezo mkubwa wa kuboresha mawasiliano baina ya marafiki na makundi mbali mbali ya watumizi wa intaneti. Kutokuwepo vizingiti vya zama na mahala katika mawasiliano baina ya walio katika intaneti na uwezo wa kuwa online wakati wote ni jambo ambalo hupelekea watoto na mabarobaro kumalizia wakati wao mwingi katika mitandao hii ya kijamii.

Utumizi wa muda mrefu wa intaneti baadhi ya wakati hupelekea mtumizi kufungamana sana na njia hiyo ya mawasiliano na hilo huibua uraibu wa intaneti. Hali kama hii ikijitokeza, watoto na mabarobaro hukumbwa na matatizo kama vile ukosefu wa usingizi, uchovu, unene na maradhi yanayoambatana na hali hiyo na hatimaye wengine hudhoofika kielimu.

Zama za ubarobaro huwa ni kipindi ambacho utambulisho na shakhsia huibuka na hivyo ni kipindi muhimu sana kwa mabarobaro. Katika zama hizo mabarobaro hujitahidi kunufaika na mafundisho na uzoefu wa watu waliofanikiwa maishani ili nao waweze kuwaiga na kujiandalia nafasi yao katika jamii. Kwa hivyo katika kipindi hicho mabarobaro na vijana hujitahidi kuwa na uhusiano na watu wengi wasio katika familia zao. Katika zama zilizopita kulikuwa na nukta ambazo zilikuwa na taathira katika kuunda utambulisho wa mabarobaro na hilo lilitegemea itikadi na thamani za kifamilia, mazingira ya shule na pia kundi la marafiki. Lakini kijana na barobaro wa leo anakumbana na kila aina ya itikadi, tamaduni na thamani. Katika hali kama hii, barobobaro au kijana hukumbwa na mfadhaiko na vishawishi vingi wakati wa kuchagua ni njia ipi aifuate katika jamii. Ili kukabiliana na daghadagha hii, mabarobaro hujaribu kuingia katika maeneo ambayo watahisi kuwepo usalama zaidi. Katika mazingira hayo, huwa wanaweza kubainisha mitazamo na itikadi zao bila kuwa na woga na hapo ndipo utambulisho wao huanza kuibuka hatua kwa hatua. Lakini tatizo sugu ni kuwa katika mazingira ya intaneti, barobaro huwa hawezi kupapta utambulisho unaofaa kwani yamkini baadhi ya walio katika mitandao ya kijamii wakawa na utambulisho bandia huku wakijaribu kuwatwisha wengine mtindo potovu wa kimaisha hasa kutoka nchi za Magharibi. Tunaona namna katika mitandao ya kijamii kunaenezwa thamani na tamaduni ambazo zinaenda kinyume kabisa na misingi ya familia na jamii bora. Katika hali kama hiyo barobaro hujipata katika njia panda ya ima kuchagua kudumisha itikadi zake za kidini na kifamilia au kuchukua vigezo potovu katika mitandao ya kijamii. Katika hali kama hii mabarobaro huchaganyikiwa kwani yaliyo katika intaneti na mitandao ya kijamii huwa tofauti na uhalisia wa mambo katika jamii ya kawaida. Baadhi ya mabarobaro hushindwa kudhibiti hisia zao, wengine huwa na hasira na kwa ujumla kukosa uthabiti wa kihisia.

Watoto na mabarobaro ambao hutegemea sana intaneti na mitandao ya kijamii hatimaye hukumbwa na uraibu kutokana na kutumia wakati wao mwingi wakiwa online. Hii ni katika hali ambayo wakitumia nishati na wakati wao mwingi katika harakati za kifikra na ubunifu wanaweza kuboresha vipaji vyao na hivyo kuimarisha uwezo wao wa kuchagua kazi bora katika siku za usoni.

Kwa mtazamo wa afya ya kisaikolojia ustawi wa kimaadili katika jamii hutegemea kuwepo uhusiano salama na endelevu.

Kuna watumizi wa intaneti ambao hutumia wakati mwingi katika intaneti kujifunza itikadi na tamaduni batili ambazo baadaye huwaletea madhara. Aidha wengine hutumia wakati wao mwingi katika intaneti wakiwasiliana na marafiki bandia na wa muda. Iwapo fursa na kipindi hicho kingetumiwa kuwahudumia watu wa familia, basi jambo hilo lingekuwa na taathira nzuri katika ustawi wa kimaadili wa mabarobaro.

Uhusiano bora wa kifamilia huimarisha kina cha mshikamano baina ya jamaa. Mabarobaro wanapaswa kukumbuka ukweli kuwa, jamaa katika familia ni watu wanaoweza kuaminika zaidi kwani zaidi ya wengine wote, wao huwa wanamjali barobaro mbali na kufurahi anapopata ufanisi na mafanikio maishani.

La kusikitisha ni kuwa barobaro huyo leo amezama katika vivutio bandia vya ulimwengu wa intaneti na mitandao ya kijamii na hivyo kujitenga na ulimwengu wa kawaida sambamba na kupoteza ujuzi wa kuanzisha uhusiano wa kijamii na watu anaoishi nao katika familia au jamii. Ni kwa sababu hii ndio kadiri siku zinavyosonga mbele yeye hutumbukia katika kinamasi cha ulimwengu wa intaneti. Pasina yeye kutafakari ni kipi kinachomfanya akumbwe na mfadhaiko wa nafasi na kumuweka mbali na ile furaha ya kuwa na uhusiano wa kihisia na wanadamu wengine, yeye huwa anajaribu kuanika picha zake mbali mbali katika intaneti sambamba na kuelezea harakati zake za kimaisha kwa marafiki wa intaneti ili aweze kuwavutia. Hii ni katika hali ambayo anajua vizuri sana kuwa marafiki wa intaneti wanaodai kumpenda au wanaomshangilia hawafanyi hivyo kwa dhati ya moyo.

Nukta nyingine hapa ni kuhusu kutafuta marafiki wa kiintaneti kupitia mitandao ya kijamii, kumbi za mazungumzo au chat rooms au kubonyeza mitandao ya ufasiki na iliyo dhidi ya thamani za kidini. Hayo ni mambo ambayo huwa na taathira mbaya sana kwa watoto na mabarobaro kwa mtazamo wa kijinsia, kifikra na kidini.

Wasichana na wavulana mabarobaro wanaotembelea mitandao ya kijamii katika intaneti aghalabu hufanya hivyo pasina kuhusisha wazee au familia zao. Wao hujuana na kuanzisha uhusiano kwa njia ya intaneti na mitandao ya kijamii.

Uhusiano na maingiliano katika ulimwengu wa kawaida huwa na ugumu kutokana na kuogopa wazazi au kuhofia kuaibika na kufedheheka. Imeshuhudiwa mara nyingi namna watu wahalifu wanavyoibua akaunti bandia na kuingia katika mitandao ya kijamii yenye mabarobaro wenye msisimko mkubwa. Wakiwa hapo huanza kuwatumia vibaya mabarobaro na watoto ambao bado hawajapevuka kiakili na ambao huamini kila wanachoambiwa. Yanayojiri baada ya hapo wakati mwingine huwa ya kusikitisha sana. Katika baadhi ya mitandao ya kijamii kuna picha na video nyingi zilizo kinyume cha maadili. Picha hizo za ufuska huingizwa katika mitandao ya kijamii na intaneti pasina kuwepo udhibiti wa aina yoyote. Picha hizo za ufuska na ponografia huathiri vibaya akili za watoto na mabarobaro na kuwasababishia matatizo mengi kama vile kubaleghe haraka.

Taswira hizo za kifasiki hujikariri mara kwa mara katika ubongo wa waliozitazama na kadiri muda unavyosonga mbele, ile hali ya watoto na mabarobaro kuwa na haya huondoka. Hakuna shaka kuonyeshwa na kusambazwa picha za ngono katika intaneti huwa na taathira mbaya sana katika uhusiano baina ya watu. Hali kama hiyo hupelekea kuenea uhusiano haramu wa kijinsia ulio nje ya mafundisho ya kidini, mila, ada na desturi za jamii.

Kama tulivoona awali utumizi mbaya wa intaneti na mitandao ya kijamii huathiri vibaya malezi bora ya watoto na mabarobaro ambao kwa hakika ni mustakabali wa jamii. Weledi wa mambo wamebaini kuwa wakati mwingine kutokana na kuwa wazazi nao wana utovu wa maadili na ni waraibu wa intaneti, mabarobaro nao huwaiga wazazi wao. Kwa hivyo kutokuwepo kigezo bora hupelekea mabarobaro watumbukie katika mkondo potovu. Kwa kuzingatia kuwa intaneti na mitandao ya kijamii haitumiwi tu na mabarobaro na vijana, watu wazima wanaotumia teknolojia hii pia nao wanapaswa kuwa waangalifu. Leo watu wazima pia hutumia wakati wao mwingi wakiwa katika intaneti na mitandao ya kijamii kuwasiliana na jamaa na marafiki. Iwapo tunataka kutoa mtazamo wa kiadilifu, tunaweza kusema kuwa teknolojia za kisasa za habari na mawasiliano au technohama imekuwa na nukta zake nzuri na chanya katika jamii ya mwanadamu. Lakini kile ambacho kinapelekea intaneti na mitandao ya kijamii kuwa na madhara ni namna inavyotumiwa. Kimsingi ni kuwa iwapo mwanadamu ataondoka katika mkondo wa wastani katika chochote kile anachofanya, basi yamkini hilo likaambatana na hasara au madhara. Hili ni kweli pia katika utumizi wa mitandao ya kijamii.

Technohama imekuwa na nafasi kubwa katika kurahisisha na kuboresha maisha ya mwanadamu katika dunia ya leo. Kwa kustawi sayansi na teknolojia matatizo mengi kama vile maradhi hatari yameangamizwa katika jamii ya mwanadamu.

Ingawa miaka ya nyumba masafa yalikuwa na taathira katika uhusiano na maingiliano ya wanadamu, leo mawasiliano ya wanadamu yameenea na kuwa na kasi ya juu kutokana na kuenea intaneti na mitandao ya kijamii katika kila kona ya dunia.

Katika miaka ya nyuma, iwapo mtu aliyeishi katika nchi nyingine angetaka kuwasiliana na jamii au familia, njia pekee ya haraka ilikuwa ni kutumia simu ambayo iligharimu kiasi kikubwa cha fedha. Lakini leo tunashuhudia kuwa, watu walio katika maeneo tafauti ya umbali wa maelfu ya kilomita wanawasiliana kwa kasi ya sekunde chache tu tena kwa gharama ya chini kabisa na hata wakati mwingine pasina kutoa malipo kwa kutumia mitandao ya kijamii.